Zmiany zachodzą tylko wtedy, gdy idziemy pod prąd, kiedy robimy coś całkowicie wbrew wszystkiemu, do czego przywykliśmy.

Paulo Coelho

Od jakiegoś czasu dzielę się z Wami informacjami na temat dokonywania zmian. Przypomniałam o tym, że zmiany nie da się uniknąć, ponieważ świat i wszystkie jego elementy nieustannie ulegają mniejszej lub większej transformacji. Pisałam również, o tym dlaczego należy się zmieniać i jakie korzyści przynosi dobra zmiana: Praktyczne zarządzanie zmianą, czyli … po co się zmieniać. Omówiłam przyczyny oporu i lęku przed zmianą: Dlaczego boimy się zmian.  Wspomniałam także o złotej zasadzie wdrażania zmian, zwłaszcza większych, czyli o metodzie małych kroków: Noworoczne postanowienia… to też zmiana. Teraz warto przyjrzeć się emocjom i związanymi z nimi postawom, które pojawiaj się na różnych etapach wdrażania zmiany.

Zmiana to w uproszczeniu przejście od „znanego” do „nieznanego”, a jeśli czegoś nie znamy odczuwamy niepokój i postrzegamy przyszłość  jako niepewną. Poczucie niepewności może być frustrujące i niekorzystnie wpływać na nasze zachowanie oraz podejmowanie decyzji.

Myśl o dużej, czy trudnej zmianie np. w kontekście nowej pracy, przeprowadzki, podjęcia studiów, wyjazdu na wyprawę po Europie czy ślubu wywołuje konkretne skojarzenia i konkretne stany emocjonalne.  Nawet jeśli zmiana jest oczekiwana i postrzegamy ją, jako zmianę na lepsze i odczuwamy emocje o charakterze pobudzenia pozytywnego, to często pojawiają się obok emocje o charakterze pobudzenia negatywnego. Z tyłu głowy zadajemy sobie pytanie, czy dobrze wybraliśmy (pracę, partnera, destynację)?; co tak naprawdę zyskamy, a co stracimy (pieniądze, czas, obowiązki)?; czy damy radę stawić czoło „nowemu”? Co jeszcze może nas niepokoić przeczytaj w: Dlaczego boimy się zmian.

Dużo silniejsze mocje „negatywne” pojawiają się w momencie, kiedy ktoś inny narzuca nam zmiany, zwłaszcza z zaskoczenia, np. zmiana stanowiska pracy i zakresu obowiązków, zmiana pracy partnera i związane z tym przeniesienie się do innego miasta, przyśpieszenie daty wyprawy w związku z nagłym wydarzeniem, itp.

C. Bowman, D. Asch oraz A.S. Judson[1] wyróżnili dwa poziomy reakcji: emocjonalny, obejmujący wewnętrzny stosunek człowieka do zmiany oraz behawioralny, przejawiający się konkretnym zachowaniem w określonych sytuacjach. Musimy pamiętać, iż wiele odczuwanych przez nas emocji wpływa bezpośrednio na nasze zachowania. Kiedy odczuwamy strach często reakcją jest ucieczka i ukrycie się np. … przed zmianą, chociaż nie zawsze jest to działanie racjonalne. Jednak w momencie, w którym kieruje nami strach czy obawa do głosu dochodzi nasz instynkt i władzę nad nami przejmuje nasz gadzi mózg. Domeną gadziego mózgu jest działanie i to w oparciu o automatyczne odruchy – opcja „myślenie” jest tu wyłączona. Dlatego warto poznać podstawowe mechanizmy typu bodziec – emocja – reakcja w procesie zmiany, aby wiedzieć, jakich stanów emocjonalnych i zachowań możemy się po nas samych i po innych spodziewać.

Obawa przed zmianą nie jest jedyną reakcją, która pojawia się w związku ze zmianą. Reakcji emocjonalnych i determinowanych przez nie  postaw, które zmieniają się wraz ze wzrostem świadomości sytuacji, w której się znaleźliśmy, jest kilka. Nasze emocje, reakcje i postawy wobec zmiany przechodzą kolejne etapy, począwszy od szoku i negacji, przez złość, rezygnację do ciekawości i działania.

Powyższy wykres ilustruje, jak na przestrzeni całego procesu zmiany kształtują się reakcje i zachowania osób, których zmiana dotyczy. Włącznie z nami. Wiedza na temat naszych możliwych stanów i związanych z nimi działań  pomoże nam przewidzieć nasze i innych reakcje i postawy. Dzięki temu będziemy mogli  lepiej przygotować się na zmianę tworząc odpowiednie strategie i programy wsparcia, tak aby pomóc sobie i innym nie tylko przejść przez okres transformacji, ale „na dobre” zaakceptować zmianę.

Więcej na temat możliwych emocji i zachowań oraz etapów zmian, przy okazji których mogą się one pojawić przeczytacie w mojej książce Praktyczne zarządzanie zmianą w firmie, czyli nie taki diabeł straszny … w rozdziale 2.4.  Etap 4.  Pozyskanie ludzi w procesie zmiany.

 

O tym, jak radzić sobie z obawą przed zmianą i związanymi z nią emocjami i zachowaniem w kolejnym wpisie.

 

[1] M. Czerska, Klasyfikacja zmian, [w:] Zarządzanie organizacjami. Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności DOM ORGANIZATO-RA, Toruń 2003, s. 515.

 

 

Odpowiedz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *

Możesz używać poniższych tagów HTML:

<a href="" title=""> <abbr title=""> <acronym title=""> <b> <blockquote cite=""> <cite> <code> <del datetime=""> <em> <i> <q cite=""> <s> <strike> <strong>